Własna działalność a staż pracy do emerytury. Co musisz wiedzieć?

Czy to się zmieni?

Rzecznik Praw Obywatelskich uważa, że to niesprawiedliwe i zaproponował zmiany w przepisach. W efekcie lata prowadzonej działalności gospodarczej miałyby się liczyć do stażu pracy. Na razie jednak nie zmieniono przepisów.

Na co wpływa staż pracy?

Staż pracy wpływa na różnego rodzaju uprawnienia, które możesz zyskać jako pracownik, m.in.:

• dłuższy urlop wypoczynkowy;

• prawo do nagrody jubileuszowej;

• dodatek służbowy;

• wysokość odprawy;

• długość okresu wypowiedzenia.

Długość stażu pracy ma znaczenia także w administracji publicznej. Często od okresu pracy zależy wysokość wynagrodzenia.

Co obecnie wlicza się do stażu pracy?

Do ogólnego stażu pracy wlicza się:

• okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę;

• okres zatrudnienia na podstawie powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę;

• okres zatrudnienia w formacjach mundurowych;

• okres pracy w gospodarstwie rolnym.

Dlaczego staż pracy ma znaczenie?

Różnorodne formy zatrudnienia, jak np. umowy cywilnoprawne czy prowadzenie działalności gospodarczej, sprawiają, że pracownicy są różnie traktowani pod względem nabywania uprawnień pracowniczych. Osoby zatrudnione na podstawie innych umów niż umowa o pracę mają często ograniczony dostęp do różnego rodzaju świadczeń.

Problem dotyka także osób z doświadczeniem zawodowym. Jeśli zdobyłeś je na własnej działalności, to po rozpoczęciu pracy na etacie, wcześniejszy staż nie jest uwzględniany. Ogranicza to dostęp do różnych przywilejów wynikających z Kodeksu pracy.

Sytuacja komplikuje się dodatkowo w przypadku rekrutacji do administracji publicznej, gdzie doświadczenie zawodowe zdobyte na podstawie umów zlecenia lub w ramach działalności gospodarczej jest mniej cenione niż to zdobyte w ramach stosunku pracy np. na umowę o pracę.

Propozycje zmian w przepisach prawa pracy mają na celu zniwelowanie tych różnic, zapewniając równe szanse w dostępie do uprawnień pracowniczych oraz stanowisk wymagających określonego doświadczenia zawodowego.

Zmiany prawne w zakresie wliczania działalności gospodarczej do stażu pracy

Obecne przepisy nie uwzględniają okresów prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej przy obliczaniu stażu pracy, co budzi wiele kontrowersji i pytań o zasadność takiego rozwiązania. Osoby, które przez lata świadczyły usługi lub wykonywały pracę w ramach działalności gospodarczej, po przejściu na stosunek pracy nie mogą wykazać się stażem pracy pracownika. To powoduje ograniczenie ich dostępu do uprawnień pracowniczych, takich jak dłuższy urlop wypoczynkowy czy świadczenia wynikające z Kodeksu pracy.

Na problem ten zwrócił uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich, który wystąpił do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z prośbą o podjęcie inicjatywy ustawodawczej. W swoim wystąpieniu wskazał, że brak uwzględnienia okresów prowadzenia działalności gospodarczej w stażu pracy narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa. Podkreślił, że prace tego samego rodzaju, wykonywane na różnych podstawach prawnych, powinny być traktowane jednakowo w zakresie nabywania uprawnień pracowniczych.

W odpowiedzi resort pracy oraz inne ministerstwa odpowiedzialne za politykę społeczną i zatrudnienie rozważają możliwość wprowadzenia zmian prawnych. Miałyby one polegać na uwzględnieniu działalności gospodarczej jako podstawy do obliczania stażu pracy. Wprowadzenie takich regulacji byłoby szczególnie istotne dla osób ubiegających się o stanowiska w administracji publicznej lub innych zawodach wymagających określonego doświadczenia zawodowego.

Ewentualne zmiany w Kodeksie pracy mogłyby objąć również inne formy zatrudnienia, takie jak praca na podstawie umowy zlecenia czy umowy agencyjnej, co zapewniłoby większą spójność w przepisach dotyczących zatrudnienia i wliczania okresów zatrudnienia do pracowniczego stażu pracy wymaganego do różnych uprawnień.

Okresy wliczane do stażu pracy mimo braku świadczenia pracy

Przepisy prawa pracy przewidują sytuacje, w których do stażu pracy zaliczają się okresy, w których pracownik faktycznie nie wykonywał obowiązków zawodowych na podstawie stosunku pracy. W ten sposób do stażu pracy zalicza się:

• czas, za który sąd przyznał wynagrodzenie pracownikowi przywróconemu do pracy, pod warunkiem, że ten ponownie podjął zatrudnienie;

• okres skrócenia wypowiedzenia w przypadku zwolnienia z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, jeśli przyznano odszkodowanie;

• lata prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub współpracy przy prowadzeniu gospodarstwa przez współmałżonka;

• praca w gospodarstwie rolnym rodziców lub teściów przed 1 stycznia 1983 roku, gdy osoba po osiągnięciu pełnoletności podjęła się później prowadzenia tego gospodarstwa samodzielnie lub wspólnie z małżonkiem;

• zatrudnienie w gospodarstwie rolnym po 31 grudnia 1982 roku w charakterze domownika, zgodnie z przepisami o ubezpieczeniu społecznym rolników;

• okres zawodowej służby wojskowej;

• urlop wychowawczy, który pozwala na opiekę nad dzieckiem bez utraty ciągłości stażu pracy;

• okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych lub uczestnictwa w szkoleniu lub stażu organizowanym z inicjatywy starosty, w tym również stypendium przyznawanego podczas tych działań;

• okres wykonywania pracy lub świadczenia usług na podstawie umów cywilnoprawnych, jeśli odprowadzano składki na ubezpieczenie społeczne.

• zatrudnienie u pracodawcy zagranicznego;

• studia doktoranckie – jednak maksymalnie 4 lata i pod warunkiem uzyskania tytułu doktora.

Czy prowadzenie działalności gospodarczej można zaliczyć do stażu pracy?

13 kwietnia 2017 roku do Sejmu trafił poselski projekt ustawy dotyczący wliczania okresów prowadzenia działalności gospodarczej do pracowniczego stażu pracy oraz stażu wymaganego na określone stanowiska. Projekt zakładał, że do stażu pracy, od którego zależy nabycie uprawnień pracowniczych, miałyby być zaliczane następujące okresy:

• prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej,

• posiadania statusu wspólnika spółki osobowej, który prowadzi sprawy i reprezentuje spółkę, a jednocześnie nie jest zatrudniony w tej spółce na podstawie umowy o pracę,

• pełnienia funkcji członka zarządu lub prokurenta w spółkach osobowych lub kapitałowych, bez zatrudnienia w tych spółkach na podstawie umowy o pracę,

• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia zgodnie z Kodeksem cywilnym.

Wspomniane okresy miałyby być również wliczane do stażu pracy, który jest wymagany do objęcia stanowisk w administracji rządowej. Warunkiem ich uwzględnienia byłoby jednak podleganie ubezpieczeniom społecznym oraz opłacanie odpowiednich składek.